Tylko w bajkach dzieci radzą sobie same.
Temat śmierci to w naszej kulturze temat tabu. Nigdy nie ma odpowiedniego czasu, żeby o nim pomyśleć, a tym bardziej porozmawiać o nim z dzieckiem. Wielu rodziców nie wie jak się do tego zabrać, dlatego odwlekają to tak długo, jak się da. Często tak długo, aż będzie zbyt późno, by dobrze przygotować dziecko na ten moment. Początek listopada i święto zmarłych to bardzo dobry moment, by zacząć rozmawiać z najmłodszymi o śmierci.
Śmierć przychodzi bez zapowiedzi, nie zważając na to, czy ktoś jest gotowy, czy nie.
Śmierć i żałoba dotykają w równym stopniu dorosłych, jak i dzieci. Śmierć kogoś z rodziny, dziadków, rodziców a nawet rodzeństwa – to się po prostu zdarza. Co zrobić, by pomóc dzieciom poradzić sobie z doświadczeniem straty bliskiej osoby?
Najważniejsze w tej sytuacji jest to, by nie pozostawiać dziecka samego sobie w żałobie. Dzieci przeżywają żałobę zupełnie inaczej, niż dorośli. Zwykle zamykają się w sobie, nie potrafią sobie poradzić ze swoim smutkiem i poczuciem straty, z osamotnieniem. Jednocześnie nie potrafią rozmawiać tak, jak dorośli, o swoich uczuciach. Pojawiają się u nich emocjonalne problemy, które mogą objawiać się problemami z zachowaniem. Nawet jeśli pozornie dziecko wygląda, jakby nie przejmowało się odejściem kogoś z rodziny, wewnętrznie przeżywa coś, czego nie potrafi zrozumieć i sobie z tym poradzić.
Lekarstwem na zbolałą duszę małego człowieka jak zwykle okazuje się książka.
To w bajce dziecko przeżywające żałobę może odnaleźć pocieszenie. Bohaterowie książek, którzy również utracili kogoś bliskiego i muszą sobie z tym poradzić, stają się dla malca wsparciem, pomagają oswoić się ze smutkiem, osamotnieniem, żalem, czy złością. W końcu też potrafią sprawić, że dziecko otwiera się i zaczyna rozmawiać o swoich uczuciach w oparciu o to, co usłyszało (przeczytało) w książce.
“Bajka plasterek” pomaga goić niewidzialne rany.
Z myślą o dzieciach dotkniętych żałobą, w ramach programu Tumbo Pomaga, powstała seria bajek terapeutycznych Fundacji Hospicyjnej pod nazwą “Bajka plasterek”.
Program „Tumbo Pomaga” jest efektem długoletniej pracy Funduszu Dzieci Osieroconych, działającego przy Fundacji Hospicyjnej. Słonik Tumbo – funduszowa maskotka – ma już tylu podopiecznych, których bliscy odeszli w hospicjach, że poczuł w sobie siłę, by opieką objąć wszystkie dzieci i młodzież doświadczające straty, a także wspomóc ich opiekunów, nauczycieli, szkolnych pedagogów i psychologów. Pomagamy, bo wierzymy, że mądre wsparcie udzielone dziecku przeżywającemu żałobę ułatwia nie tylko zmaganie się z jej skutkami, ale także stwarza szansę na dobry start w dorosłość. Pomagamy, bo pomaganie jest piękne.
źródło: tumbopomaga.pl
Do tej pory w serii „Bajka plasterek ukazały się książeczki dla dzieci w wieku 4-9 lat: Czary Mamy, Za siódmą górą, Zaczarowany ogród dziadka, Trzecie życzenie Tumbo oraz 45 naprawdę niezwykłych słoni iKoralikowa historia. Hasłem przewodnim plasterkowych bajek jest: “Tylko w bajkach dzieci radzą sobie same” – to kwintesencja problemu dziecięcej żałoby, oddająca samo sedno sprawy. W tych pięknie ilustrowanych i mądrych opowiadaniach terapeutycznych dzieci mogą odnaleźć własne uczucia i problemy, których nie potrafiły nazwać.
Czary Mamy (Magda Małkowska, ilustracje Magda Benda) to bardzo wzruszająca opowieść o chłopcu, który stracił mamę i nie może sobie z tym poradzić. Zamknięty w sobie pięciolatek, na pozór zły i agresywny, wkrótce traci również ukochaną maskotkę, uszytą przez mamę. Odnaleziona zguba pomaga chłopcu i jego tacie wspólnie przeżyć żałobę i odnaleźć sposób na zacieśnienie więzi dzięki wspomnieniom o ukochanej mamie i żonie.
Za siódmą górą (Magda Małkowska, ilustracje Hanna Kmieć) to z kolei historia ośmioletniej dziewczynki, której umiera tata, a wraz z nim odchodzą też piękne historie, które opowiadał córeczce. Ośmiolatka zamyka się w sobie, przyjmując postawę “prawie dorosłej” dzielnej dziewczynki, która nie przeszkadza dorosłym i spycha na bok własne uczucia i potrzeby. W końcu mama dziewczynki znajduje sposób, by na nowo porozumieć się z córką, wysłuchuje jej opowieści i razem odnajdują drogę do świata bajek taty.
Zaczarowany ogród dziadka (Aida Amer, ilustracje Agnieszka Żelewska) podejmuje bolesny temat śmierci ukochanego dziadka. Wnuczkowie nie potrafią zrozumieć dlaczego dziadek odszedł i czemu wszystko nagle się zmieniło. Również rodzice nie potrafią otworzyć się przed dziećmi i znaleźć wspólny język, by razem przeżyć żałobę. Dopiero wizyta w ogrodzie dziadka i wspólna praca wyzwalają wspomnienia i emocje, które pomagają dorosłym i dzieciom pogodzić się ze śmiercią dziadka.
Wszystkie słonie są niezwykłe, ale te w kolejnej „Bajce Plasterku”, wydanej w ramach Biblioteki Tumbo Pomaga, niezwykłe są szczególnie. Kiedy siedmioletniej Tosi umiera ukochana babcia, a mama zamyka się w swoim smutku po stracie, dziewczynka nie umie poradzić sobie w nowej rzeczywistości. Pomagają dobre pomysły taty i mądre z nim rozmowy oraz babcina kolekcja słoników, w których ukryte są wspomnienia o zmarłej. Całe stado kolorowych dowodów pamięci, dzięki którym babcia jest wciąż obecna. W naszych sercach ludzie mogą wciąż żyć nawet kiedy umrą.
Koralikowa historia to najnowsza książka w serii „Bajka Plasterek”, skierowana do najmłodszych, doświadczonych chorobą i stratą bliskiej osoby. Tym razem narratorem jest koralik. Nie jest to jednak zwyczajny koralik! W Koralikowej historii opowiada o niezwykłej przyjaźni małej Zosi z jej dorosłą sąsiadką Igą. Towarzyszy w ich wspólnych, szczęśliwych chwilach przy nawlekaniu wisiorków czy zabawie w „chmurobranie”. Kiedy Iga zaczyna chorować, jest też świadkiem rosnącego niepokoju, potem smutku i wreszcie rozpaczy dziecka, które przeczuwa, że ciężka choroba przyjaciółki rozłączy je na zawsze. Koralik ma bardzo ważne zadanie. Niczym prawdziwy plasterek, ma sprawić, by przewidywany ból rozstania był odrobinę mniejszy. Koralikowa historia to uniwersalne opowiadanie, które wprowadza młodego czytelnika w świat śmierci i żałoby.
Tumbo pomaga
Trzecie życzenie Tumbo autorstwa Magdy Małkowskiej z ilustracjami Agnieszki Żelewskiej, to książeczka, która w bajkowy i metaforyczny sposób podejmuje temat śmierci bliskiej osoby. Publikacja opowiada niezwykłą historię rodziny Jarząbków, u których niespodziewanie pojawia się słoń o imieniu Tumbo. Tumbo, który potrafi porozumieć się ze wszystkimi ludźmi i zwierzętami, od razu kradnie serca wszystkich Jarząbków, jak również gęsi Tiny, którą wszyscy traktują jak pełnoprawnego członka rodziny. Pewnego dnia Tina umiera, a Tumbo pomaga rodzinie przeżyć cały proces żałoby, tłumaczy jak ważne jest pożegnanie i pogrzeb, a także pielęgnowanie wspomnień o zmarłym.
Trzecie życzenie Tumbo to bardzo dobra propozycja dla tych rodziców, którzy nie zmagają się jeszcze z dziecięcą żałobą, ale chcą wprowadzić dzieci w ten trudny i wymagający temat. Język książki jest prosty i czytelny nawet dla młodszych dzieci. Trudne zagadnienia są wyjaśniane jasno, bez zbędnego owijania w bawełnę i jednocześnie bez patosu. W przeciwieństwie do poprzednich książek z tej serii, nie mamy tu do czynienia ze śmiercią konkretnego członka rodziny, dzieciom więc łatwiej jest zrozumieć ogólny obraz żałoby. U młodszych dzieci treść książki nie wzbudzi strachu dotyczącego śmierci najbliższej osoby, a jedynie odpowie na naturalne, często zadawane pytania: co to jest pogrzeb, co się dzieje, gdy ktoś umrze, dlaczego rodzina jest smutna, jak przeżywa się żałobę. W moim odczuciu trzy pierwsze książeczki z serii „Bajka plasterek” są najbardziej odpowiednie dla dzieci w trakcie żałoby, natomiast Trzecie życzenie Tumbo spokojnie można przeczytać już czterolatkom, by zaspokoić ich ciekawość dotyczącą tego, z czym wiąże się śmierć.
Warto jeszcze dodać, że każda książeczka „wyposażona” jest w specjalną ulotkę na temat żałoby i postępowania z dzieckiem podczas czytania. Na ostatnich stronach dzieci znajdą zadanie, powiązane z treścią książki, które wspomaga proces „leczenia duszy” i pielęgnowania dobrych wspomnień po zmarłym.
Na koniec bardzo polecam stronę internetową TumboPomaga.pl, zwłaszcza dział z materiałami dotyczącymi żałoby dzieci i młodzieży oraz Biblioteczkę Tumbo, w której oprócz informacji na temat książek można również ściągnąć dodatkowe materiały do pracy z dziećmi. Jeśli zmagasz się z tym tematem, Twoje dziecko straciło kogoś bliskiego lub ktoś z Twojej rodziny jest poważnie chory, można tam znaleźć wiele inspiracji i porad dotyczących pomocy dzieciom i młodzieży. Ciekawe są również działy dla dzieci i młodzieży oraz dla rodziców i opiekunów.
Za książki dziękuję Fundacji Hospicyjnej i Funduszowi Dzieci Osieroconych.